Het rouwproces van mijn kat
Door Marieke van de Weijer, december 2015
In september 2015 overleed kat Thomas van Marieke. Thomas had twee broertjes (geboren in 2000). In huis woonde ook nog een dametje van 8 jaar. Marieke vertelt: de katten waren niet close met elkaar, en ik verwachtte dan ook geen bijzonderheden in het gedrag van de andere katten na het overlijden van Thomas. Hij is thuis door de dierenarts ingeslapen, hij was voor de andere katten dan ook niet “ineens van de aardbodem verdwenen”.
Inhoudsopgave
Time-sharing
De dierenarts legde uit dat er toch veranderingen of problemen zouden kunnen ontstaan als een van de katten was weggevallen. Katten hechten aan gewoonten en vaste routines. Onderling zijn allerlei afspraken gemaakt (time-sharing) waar wij als eigenaren niets van weten. In meer-katten-huishoudens, zoals dat heet, is door middel van markeringen en geursporen vastgelegd wie waar eet, slaapt en speelt. Dit kan zelfs van moment tot moment verschillen, er kunnen “stille afspraken” zijn gemaakt dat kat A overdag in de hangmat mag slapen en kat B daar ’s avonds ligt. Als een van de katten in de groep wegvalt, is de routine verstoord en zal opnieuw “een indeling” van het territorium onderling vastgesteld moeten worden. In mijn geval zou niet zozeer het gemis van een katgenootje, maar de verandering in huis kunnen leiden tot ander gedrag of zelfs stress. En dit kun je zien als oplettende eigenaar!
De verschillende manieren van rouwen bij mijn katten
Met deze wetenschap observeerde ik de katten nóg meer dan ik altijd al deed. En inderdaad, er waren verschillen in hun gedrag!
Onzekere Chloe
Onzekere Chloe werd héél erg bezitterig op haar kartonnen krabplankjes. Ze was misschien bang dat iemand deze geliefde en veilige ligplaats op de grond nu ging inpikken. Ze keek boos als een van de katten erlangs liep en als ze te dicht in de buurt kwamen naar haar zin, kon die huisgenoot nog een mep krijgen ook! Zoiets heeft Chloe in haar 8-jarige bestaan nog nooit eerder gedaan, zij is juist altijd zo lief, goedmoedig en vriendelijk naar de andere katten! Dit gedrag verdween gelukkig al na een paar dagen bij Chloe.
Tonick
Aan Tonick merkte ik ook slechts een paar dagen kleine verschillen. Slecht eten en hij was een beetje uit zijn doen.
Jinn
Maar Jinn…dat was een verhaal apart. Jinn is van kitten af aan een ERG gevoelige kat die slecht met veranderingen kan omgaan. Het overlijden van Thomas haalde hem totaal uit zijn element. Hij was altijd al gesteld op zijn privacy en had het een aantal uren per dag nodig om zich ergens in zijn eentje terug te trekken. Lekker alleen zijn, ergens op een fijn slaapplaatsje in een van de slaapkamers boven.
Nu werd zijn alleen-tijd extreem. Hele dagen zonderde hij zich af, ook op ligplaatsen en in holletjes waar hij normaalgesproken nooit sliep. Hij begon vaak en vooral heel erg hard te miauwen. Hij begon zich constant te wassen. Daardoor had hij erg veel last van haarballen die er – ondanks haarbalpasta – niet altijd even makkelijk uit kwamen. Door het overmatige wassen zat zijn lichaam vol met wondjes en korstjes.
Zodra de gevolgen van de dood van Thomas zichtbaar werden bij Jinn, heb ik informatie opgezocht op de websites van twee gediplomeerde Tinley-kattengedragstherapeuten die ik erg waardeer. Op de website van Maggie Ruitenberg vond ik destijds goede informatie over het rouwen bij katten en overmatig miauwen (website bestaat helaas niet meer).
Op de website van Liesbeth Puts (Praktijk voor Kattengedrag) vond ik een artikel waarin nog meer symptomen van rouw werden beschreven, een aantal daarvan had ik ook in het begin herkend in het gedrag van broertje Tonick.
Ik heb zelf een artikel geschreven over overmatig miauwen en de beste manier om daarmee om te gaan.
Zylkène is een goed middel waar ik van klanten al jaren positieve feedback over krijg. Ik heb dit standaard in huis, en ik heb het meteen ingezet om Jinn te helpen zijn gevoelens van stress en ongemak te verminderen. Later ontdekte ik Traumeel, dat zelfs nog wat beter werkt tegen angst en stress, maar veel goedkoper is in gebruik dan Zylkène.
De informatie van deze goede gedragstherapeuten heeft mij heel goed geholpen om Jinn op de juiste manier door zijn rouwproces heen te helpen. Het moeilijkst vond ik het om het gemiauw te negeren. Voor veel mensen is dat denk ik toch de eerste impuls, om op gemiauw te reageren, of een kat te troosten als hij klaaglijk of paniekerig miauwt. Om hem te negeren terwijl hij naast me zat te miauwen, was echt moeilijk! Ik heb vertrouwd op de tips van Liesbeth en Maggie en ze werkten erg goed!
Een rouwproces dat 3 maanden geduurd heeft
Jinn’s rouwproces heeft al met al toch bijna 3 maanden geduurd. Ik zag hem iedere keer een stapje vooruit gaan: minder vaak miauwen, minder vaak wassen, weer vaker naar de huiskamer komen om bij mij of ergens in de buurt van de andere katten een tukje te gaan doen, etc.
Ik ben heel erg blij dat ik toegang had tot goede, onderbouwde informatie van experts om op de juiste manier met het gedrag van een kat in rouw om te gaan. Ik ben opgelucht dat hij qua gedrag inmiddels weer zijn oude vertrouwde zelf is. Ook ben ik blij dat zijn wondjes van het overmatige wassen allemaal geheeld zijn. Hoe naar deze ervaring ook was, het was ook een leerzame ervaring om te zien hoe iedere kat anders omgaat met het verlies van een kat in het gezin. En natuurlijk kan het zeker zo zijn dat deze katten anders reageren als een andere kat van dit groepje overlijdt. Ik voel me nu beter voorbereid op gedragsveranderingen en ik vind het een geruststelling dat ik voor de toekomst weet wat ik moet doen – en juist niet moet doen!
Marieke van de Weijer, december 2015
Meer lezen over rouwen bij katten?
Lees dit artikel op de website van het Katten Kenniscentrum Nederland
Misschien vind je dit ook interessant om te lezen: afwijkend gedrag van katten bij een stervende kat thuis. Klik hier voor het artikel.
Boekje van dierenarts Hugo van Duijn, uitgegeven door AST Farma, over het laten inslapen van je dier: Zijn we niet te vroeg? Het is online te lezen op verschillende websites, de links naar websites waar het boekje gratis te lezen is, vind je op mijn linkpagina
Het afstudeeronderzoek uit 2018 van Leida Timmer, gediplomeerd kattengedragstherapeut. Uit haar onderzoek blijkt dat het zinvol is om een kat afscheid te laten nemen van een overleden kat.
Katten kennen geen rangorde
Katten zijn geen groepsdieren en kennen géén rangorde. Als een kat uit een groep overlijdt en er ontstaan problemen tussen de andere katten, dan is “het opnieuw vaststellen van de rangorde” dan ook totaal niet aan de orde.
Meer daarover kun je hier lezen: hoe katten samenleven
Ze hoeven geen vriendjes te zijn, als ze maar niet vechten? Ook stille vijandschap geeft een kat veel stress!
Over dominantie en overgavegedrag (dat kennen katten dus niet!)
Misschien vind je dit ook interessant om te lezen
Tips voor het steunen van kinderen
In maart 2024 kreeg ik een ontzettend verdrietig bericht van een eigenaresse met een kindje van 8 jaar. Hun lieve 14-jarige kater moet worden ingeslapen. Hij is de beste vriend van het kindje. Mevrouw vroeg hoe ze haar dochter kon steunen in deze moeilijke tijd. Ik heb zelf geen kinderen en ik had ook niet veel goede tips. Maar daar is mijn Facebookpagina voor, zo’n fijne, behulpzame en meelevende achterban! Er zijn binnen korte tijd heel veel fijne en lieve tips binnengekomen. Je kunt het bericht hier bekijken (openbare pagina, geen Facebookaccount nodig).
Hoe kun je andere dieren afscheid laten nemen?
In juli 2024 kreeg ik een goede vraag van een lezer:
“Hoi,
Ik heb een vraag met betrekking tot het afscheid nemen. Wij hebben 3 katten thuis. En helaas moeten we van de oudste afscheid nemen. Nu hebben we nog 2 andere katten. Hoe neem je “afscheid”? We brengen haar aan het eind van de middag naar de dierenarts en komen zonder haar terug naar huis. Vooral onze jongste kat is erg aan haar gehecht.”
Dit was mijn antwoord:
“Hoi (x),
Bedankt voor je bericht.
Wat ontzettend verdrietig dat je jullie je oudste kat moeten laten gaan.
Het enige wat je zou kunnen doen is een dekentje meenemen (mag ook een puppymatje zijn van de Action) waarop ze ligt als ze wordt ingeslapen. Dat dekentje of matje zal dan duidelijk ruiken naar de dood (hoe rot ik het ook vind om dat zo te zeggen) en dat is een herkenbare geur voor de katten thuis.
Hoewel veel verhalen de ronde doen van dieren die afscheid nemen, heb ik van baasjes ook heel vaak de feedback gekregen dat het bij hen net zo ging als bij mij thuis: ze vertoonden geen enkele reactie op de overleden kat. Ook wel logisch: katten ruiken 14x beter dan wij en weten allang dat een dier thuis niet gezond is of zelfs al stervende is. Het is voor dieren dan ook eigenlijk nooit een verrassing en zelfs als een dier thuis is ingeslapen (en het dus geen mysterie is waar de overleden kat gebleven is), zie je vaak dat andere dieren ze tóch blijven roepen en zoeken.
Ik nam mijn katten altijd mee terug naar huis na het inslapen, omdat ik ze begraven heb. De andere katten waren bang van de overleden kat en wilden er niet bij in de buurt komen. “Romantische afscheidstaferelen” van dieren die bij of op de overledene gingen liggen (ik heb ook honden gehad) heb ik zelf nooit meegemaakt, andere mensen wel. Ik weet niet waar dat aan ligt.
Het rouwproces was er helaas wel degelijk, ook al wisten ze allemaal heel goed wie er overleden was. Het is natuurlijk nog veel erger voor katten die wél aan elkaar gehecht zijn, er is grote kans dat ze echt verdriet hebben en uit hun doen zijn. De symptomen van rouw kunnen desondanks hetzelfde zijn als bij katten die totaal niet aan elkaar gehecht waren.
Voor jullie allemaal een moeilijke en verdrietige tijd en je kunt eigenlijk niet meer doen dan vooral alles blijven doen, zoals het altijd was. Als je bijv. om 20.00 uur tv gaat kijken, blijf dat dan ook doen. En als je op zaterdagochtend het huis poetst of op vrijdagavond de was vouwt, blijf het zoveel mogelijk doen zoals je het deed. Dat geeft de achterblijvende katten veel houvast, dat gelukkig veel dingen hetzelfde blijven. Dat vinden ze fijn. Ga ze niet méér of andere aandacht geven dan eerst, dat is heel verwarrend voor ze als je je zelf anders gedraagt dan normaal/zoals ze gewend zijn. Maar als ze steun zoeken of bij je willen liggen (ook al deden ze dat voorheen niet!), dan mogen ze dat krijgen. Het is niet zo dat je het door troosten erger maakt of dat er door troosten probleemgedrag zal ontstaan. Het enige is om waakzaam te zijn bij overmatig miauwen, daar heb hierboven ook over geschreven.
Heel erg veel sterkte bij jullie verlies.”